BALKAN WARS 1912

.

1913

Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Οι Βουλγαρικές επιχειρήσεις κατά του Τουρκικού στρατού στη Μακεδονία πιστοποιούν την καταπληκτική σωματική διάπλαση και την αντοχή των στρατιωτών του βασιλιά Φερδινάνδου. Σε καμιά περίπτωση όμως, εκτός από τη μάχη των Κοτσάνων όπου μια φάλαγγά τους βοήθησε τους Σέρβους, δεν αντιμετώπισαν οργανωμένη αντίσταση.

Στην πορεία τους προς τη Θεσσαλονίκη εξετέλεσαν μια σειρά καταναγκαστικών πορειών κάτω από τις χειρότερες κλιματολογικές συνθήκες (πολύ συχνές ήταν παθήσεις των πελμάτων τους). Ήταν εσπευσμένες οι διαταγές που είχαν λάβει να φθάσουν στη Θεσσαλονίκη χωρίς καμιά απώλεια χρόνου. Έτσι, τα Βουλγαρικά στρατεύματα ανέβαιναν βουνά και διέρχονταν κοιλάδες χωρίς ανάπαυση. Παρόλες τις ταλαιπωρίες που γνώρισαν τα Βουλγαρικά στρατεύματα, έφθασαν στη Θεσσαλονίκη σε καλή κατάσταση.

Η κάθοδος των Βουλγάρων πραγματοποιήθηκε με σχηματισμό τριών φαλάγγων. Η μια εγκατέλειψε τη 2η Σερβική στρατιά με την οποία είχε συνενωθεί στα Κότσανα. Οι άλλες δύο, αφού πέρασαν την οροσειρά του Ρίλου, κατευθύνθηκαν προς τα Νότια.

Μετά το τέλος της συμπλοκής στα Κότσανα με τη μεραρχία του Καρά Σαΐτ πασά, ο Βούλγαρος συνταγματάρχης που διοικούσε ειδοποίησε το Σέρβο στρατηγό, ότι, αφού πληροφορήθηκε πως είχε συγκεντρωθεί ισχυρή δύναμη Τούρκων στο Ροδοβίστη, επρόκειτο να επιτεθεί εναντίον της. Ζήτησε, επομένως, από τους Σέρβους να παρατείνουν τη διαμονή τους στα Κότσανα, μέχρι να κριθεί η μάχη. Είναι δύσκολο για τον ερευνητή να πει με ασφάλεια, εάν η πληροφορία λήφθηκε πράγματι από Βούλγαρο αξιωματικό. Ίσως όλο αυτό επινοήθηκε ως δικαιολογία για την εγκατάλειψη των Σέρβων και το ξεκίνημα πορείας του Βουλγαρικού στρατού προς τη Θεσσαλονίκη. Είναι, εν τούτοις, αξιοσημείωτο ότι, αφού βεβαιώθηκαν ότι η είδηση ήταν αβάσιμη, οι Βούλγαροι δεν επέστρεψαν προς βοήθεια των συμμάχων τους, όπως είχαν προφανώς καθήκον να πράξουν, αλλά εξακολούθησαν την πορεία τους προς το Αιγαίο.

Σύμφωνα με Τουρκικές επίσημες εκθέσεις φαίνεται ότι μετά από κάποια επίθεση Βουλγάρων ατάκτων εναντίον της Ροδοβίστης, η Τουρκική φρουρά της Στρώμνιτσας, αποτελούμενη από ένα τάγμα ρεδίφηδων, προχώρησε προς τα βόρεια και κατέλαβε εκ νέου το χωριό. Το τάγμα αυτό αργότερα περικυκλώθηκε από Βουλγαρική τακτική δύναμη ενός συντάγματος πεζικού και έντεκα τηλεβόλων και καταστράφηκε. Οι Βούλγαροι τότε προχώρησαν και κατέλαβαν την Στρώμνιτσα. Ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη και στη Στρώμνιτσα δεν υπήρχαν Τουρκικά στρατεύματα.

Είναι κάπως δύσκολο να παρακολουθήσουμε τις κινήσεις των Βουλγαρικών φαλάγγων οι οποίες κατέβαιναν από τα βορειοανατολικά, επειδή η περιοχή πάνω από τις Σέρρες ήταν κατοικημένη σε μεγάλο ποσοστό από Βούλγαρους και παρατηρούνταν συχνότατες βλάβες των τηλεγραφικών επικοινωνιών.

Η στρατιά του Στρυμόνα υπό τον Αλή Ναδίρ πασά, αποτελούμενη από 25.000 στρατό, συγκεντρώθηκε στο Δεμίρ Ισσάρ. Σχεδόν αμέσως μετά την έναρξη των εχθροπραξιών τα τηλεγραφικά σύρματα από τη Τζουμαγιά προς Πετρίτσι (Νευροκόπι) κόπηκαν και ο Τούρκος στρατηγός δεν μπορούσε να συγκεντρώσει τις αναγκαίες πληροφορίες από τα στρατιωτικά του σώματα τα οποία βρίσκονταν σε αυτά τα απόκεντρα σημεία.

Στις 7/20 Οκτωβρίου ο Τουρκικός στρατός έλαβε διαταγή να βαδίσει προς Τζουμαγιά και έφθασε με επιτυχία στα υψώματα που δέσποζαν πάνω από τα στενά της Κρέσνας. Την επόμενη μέρα μια Βουλγαρική ταξιαρχία επιτέθηκε στα στενά όπου οι Τούρκοι προέβαλαν αξιολογότατη άμυνα και αφού κατέστρεψαν τη γέφυρα του ποταμού στο Κροϋπνικ, κατόρθωσαν να καθυστερήσουν για πέντε ημέρες την πορεία του εχθρού τους.

Ο Αλή Ναδίρ πασάς προέβλεπε ότι οι Βούλγαροι θα περιορίζονταν σε προέλαση κατά μήκος της κύριας οδού που περνούσε από τα Στενά. Εξαιτίας της διακοπής των επικοινωνιών, δε γνώριζε ότι μια άλλη εχθρική φάλαγγα είχε προελάσει μέσω ορεινών οδών προς το Πέτσοβο. Όταν, τελικά, έμαθε την πληροφορία αυτή, αντιλήφθηκε ότι ήταν ανάγκη να κινήσει το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του για την άμυνα αυτής της πόλης.

Έφθασε, όμως, πολύ αργά και στις 8/21 Νοεμβρίου 1912 το Πέτσοβο είχε παραδοθεί στις φλόγες και οι κάτοικοί του είχαν τραπεί σε φυγή. Μετά από αυτά οι Τούρκοι προχώρησαν προς την Τζουμαγιά, χωρίς να αναγκαστούν να δώσουν πουθενά σοβαρή μάχη μέχρι που στις 15/18 Οκτωβρίου 1912 έλαβαν διαταγή να κατέβουν προς το Δεμίρ Ισσάρ, για να επιβιβασθούν σε τρένα με κατεύθυνση τη Θεσσαλονίκη και να ενισχύσουν τη στρατιά του Χασάν Ταχσίν πασά εναντίον των Ελλήνων. Με τη στρατιά αυτή ενώθηκαν στις 18/31 Οκτωβρίου 1912.

Όταν έφτασε ο Τουρκικός στρατός στο Δεμίρ Ισσάρ, η Σερραία μεραρχία των ρεδίφηδων στασίασε και αρνήθηκε να συνοδεύσει το στρατό στη Θεσσαλονίκη. Βάδισε πίσω προς τις Σέρρες όπου εκεί οι Μουσουλμανικός πληθυσμός τηλεγράφησε προς τις Αρχές ότι είχε σκοπό να κρατήσει τη μεραρχία για τη δική του υπεράσπιση. Όμως στις 20 Οκτωβρίου / 2 Νοεμβρίου οι ίδιοι στρατιώτες, όταν άκουσαν ότι πλησιάζουν οι Βούλγαροι, έφυγαν από την πόλη πανικόβλητοι.

Στις 24 Οκτωβρίου / 6 Νοεμβρίου ο Νατζή πασάς, ο Διοικητής των Σερρών, όταν πληροφορήθηκε ότι οι εχθρικές φάλαγγες κατέβαιναν από τη Τζουμαγιά, τη Δράμα και τη Ζέλοβα, συγκέντρωσε φρουρά δύναμης 2.000 λογχών, δεκατριών τηλεβόλων και ενός λόχου πυροβολικού Μαξίμ και αφού εγκατέλειψε την πόλη στο έλεος των επιδρομέων, αποσύρθηκε στη Λιγκοβάνη. Την επόμενη μέρα ακολούθησε την πορεία του προς τη Θεσσαλονίκη, συνενώθηκε με τις δυνάμεις του Χασάν Ταχσίν πασά, χωρίς να κάνει την παραμικρή προσπάθεια, για να ανακόψει τη Βουλγαρική προέλαση.

Σε όλη τη διάρκεια της Μακεδονικής εκστρατείας οι τρεις αυτές Βουλγαρικές φάλαγγες δεν πήραν μέρος σε τίποτε σπουδαιότερο παρά σε λίγες αψιμαχίες. Από τις 15/28 Οκτωβρίου και εξής η πορεία των Βουλγάρων προς τη Θεσσαλονίκη δεν αντιμετώπισε καμιά Τουρκική αντίσταση. Έφθασαν στη Θεσσαλονίκη 24 μέρες μετά την είσοδο του Ελληνικού στρατού στην πόλη και, για να είμαστε ακριβέστεροι, πριν από αυτούς είχε εισέλθει στην πόλη ένα μικρό απόσπασμα Σερβικού ιππικού από τη Δοϊράνη.

Όπως κατέδειξαν τα γεγονότα, η Βουλγαρική είσοδος στην πόλη υπήρξε σφάλμα πρώτου μεγέθους. Την κάθοδό τους στο Αιγαίο δεν επέβαλε καμία στρατιωτική ανάγκη, διότι οι εχθρικές δυνάμεις οι οποίες θα τους αντιμετώπιζαν είχαν αποσυρθεί. Ο Χασάν Ταχσίν πασάς ήταν ήδη αρχηγός ενός νικημένου στρατού και οι Έλληνες είχαν όλη τη δύναμη να προστατεύσουν τα συμμαχικά συμφέροντα στα παράλια του Αιγαίου. Ήταν, επίσης, βέβαιο ότι οι Έλληνες, αν επιθυμούσαν, θα μπορούσαν με ελάχιστη δυσκολία κα καταλάβουν την Καβάλα και το Δεδέαγατς με αποβατικά αγήματα. Την πορεία τους, επομένως, την υπαγόρευσε μόνον πολιτικός υπολογισμός.

Εάν η Βουλγαρία έμενε μακριά από τη Θεσσαλονίκη, θα ήταν θα ήταν κάτοχος μιας αδιαφιλονίκητης ζώνης, ο δεύτερος Βαλκανικός πόλεμος θα αποτρεπόταν και θα μπορούσε να υποχρεώσει τη Σερβία να εκκενώσει κάποιο μέρος, ίσως και ολόκληρο το έδαφος της Συνθήκης το οποίο κατέλαβε ο στρατός του Βασιλέως Πέτρου.

Με την επιδίωξη της να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη η Βουλγαρία έχασε την ουσία της Μακεδονίας.

Η Κυβέρνηση της Σόφιας διεξήγαγε καλώς οργανωμένο αλλά και δαπανηρό δημοσιογραφικό αγώνα στην Ευρώπη και κατόρθωσε να αποκτήσει τη συμπάθεια γνωστότατων συγγραφέων και δημοσιογράφων.

Οι Ελληνικές όμως Κυβερνήσεις όχι μόνον αγνόησαν τη δύναμη του Τύπου, αλλά και παρέλειψαν την προβολή, μέσω της δημοσιότητας, των αρετών του Ελληνικού λαού. Τουναντίον, επέτρεψαν ανεμπόδιστα στους εχθρούς τους μια συστηματική διαπόμπευση των ελλείψεών του.

Οι Βούλγαροι γι’ αυτούς και για άλλους λόγους είχαν καταστεί το «χαϊδεμένο παιδί» της Ευρωπαϊκής παροικίας της Θεσσαλονίκης.

Η συμπάθεια των Ισραηλιτών (οι οποίοι αποτελούσαν τα δύο τρίτα σχεδόν του πληθυσμού) στράφηκε προς την ίδια κατεύθυνση, κυρίως γιατί φοβούνταν το εμπορικό δαιμόνιοων Ελλήνων και θεωρούσαν τους Βουλγάρους εμπορικά υποδεέστερούς τους.

Η Βουλγαρόφιλη ατμόσφαιρα που με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε εξακολουθούσε να υφίσταται, μέχρις ότου άρχισαν να γίνονται γνωστές οι λεπτομέρειες των αποτρόπαιων φρικαλεοτήτων τις οποίες διέπραξαν κυρίως τα σώματα των Βουλγάρων ατάκτων που ακολουθούσαν τον τακτικό Βουλγαρικό στρατό.