• Βαλκανική Κρίση 1875 έως 1878

• Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος

• Προπαρασκευή

• Επιστράτευση

• Εθελοντές

• Υγειονομική Φροντίδα και Περίθαλψη

• Υπογραφή Βαλκανικού Συμφώνου

• ΣΤΡΑΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

• Κατάληψη Ελασσόνας, Δεσκάτης

• Η Μάχη του Σαραντάπορου

• Απελευθέρωση Σερβίων, Κοζάνης

• Απελευθέρωση Γρεβενών, Δεσκάτης

• Απελευθέρωση Λιτοχώρου, Κατερίνης

• Απελευθέρωση Βέροιας

• Απελευθέρωση Έδεσσας

  Κατάληψη Αμυνταίου

• Η Μάχη των Γιαννιτσών

• Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης

• Απελευθέρωση Χαλκιδικής,

  Αγίου Όρους

• Η Μάχη του Ναλμπάκιοϊ

• Απελευθέρωση Φλώρινας,

  Αμυνταίου, Πτολεμαΐδος

• Επιχειρήσεις του Βουλγαρικού και Σερβικού στρατού

• Ελληνικός στόλος

• Κατάληψη της Λήμνου

• Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν

• Κατάληψη Θάσου, Ίμβρου, Αϊ Στράτη, Σαμοθράκης, Ψαρών, Τενέδου

• Ναυμαχία Έλλης

• Απελευθέρωση Μυτιλήνης

• Απελευθέρωση Χίου

• Ναυμαχία Λήμνου

• Απελευθέρωση Σάμου

• Δράση Μοίρας Ιονίου

• Αξιωματικοί του Ναυτικού

• Σύνθεση του Ελληνικού Στόλου

  • Θωρηκτό Αβέρωφ

  • Θωρηκτά

    • Κικλίς

    • Λήμνος

    • Σπέτσαι

    • Ύδρα

    • Ψαρά

  • Αντιτορπιλικά

    • Αετός

    • Ασπίς

    • Βέλος

    • Δόξα

    • Θύελλα

    • Κεραυνός

    • Λόγχη

    • Ναυκρατούσα

    • Νέα Γενεά

    • Νίκη

  • Τορπιλοβόλα

    • Αίγλη

    • Θέτις

    • 14

    • Αττάλεια ή Νικόπολις

  • Κανονιοφόροι

    • Α΄ ή Σφακτηρία

    • Β΄

    • Δ΄

  • Καταδρομικό Μιαούλης

  • Ατμομυοδρόμων

    • Αχελώος

    • Ευρώτας

  • Ατμοβαρίς Ακτιόν

  • Εύδρομον Μακεδονία

  • Υποβρύχια

    • Δελφίν

    • Ξυφίας

• Στρατιά 'Ηπειρου

• Κατάληψη Πρέβεζας, Πέντε Πηγαδιών

• Η πορεία προς τα Ιωάννινα

• Απελευθέρωση Ιωαννίνων

• Οι τελευταίες ημέρες του

  βασιλέως Γεωργίου

• Αεροπορία

• Γεγονότα πριν το τέλος του Α΄Βαλκανικού

• Αυτόνομη Βόρεια Ήπειρος

• Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος

• Η Μάχη της Θεσσαλονίκης

• Η Μάχη Κιλκίς, Λαχανά

• Η κατάληψη της Δοϊράνης

• Απελευθέρωση Σερρών, Δράμας, Δοξάτου, Ξάνθης, Κομοτηνής

• Απελευθέρωση Καβάλας

• Συνθήκη Βουκουρεστίου

• Απελευθέρωση Κρήτης

• Μετάλλια της Εποχής

  1912 και 1913

• Εξώφυλλα τετραδίων της

  Εποχής 1912 και 1913

• Ημερησιος τύπος 1912 και 1913

• Αλληλογραφραφία από το μέτωπο

• Βιογραφίες Πρωταγωνιστών (περιόδου 1912 έως 1913)

  • Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄

  • Ελευθέριος Βενιζέλος

  • Παύλος Κουντουριώτη

• Αντί επιλόγου

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

Επιστολικό δελτάριο. Διαστ. 140Χ90 χιλ.

Φιλοτεχνημένο για την είσοδο του νέου έτους 1912.

Επιστολικό δελτάριο. Διαστ. 140Χ90 χιλ.

Στην πίσω όψη διακρίνουμε: made in Germany. Οι ευχές γράφτηκαν στο Λιόπεσι 1/1/1912.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ

Όταν κατά το Νοέμβριο του 1908 έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη οι πρώτοι πληρεξούσιοι για το Οθωμανικό Κοινοβούλιο, το Συνταγματικό πολίτευμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε ήδη ριζωθεί. Μουσουλμάνοι βουλευτές μιλούσαν για «ένδοξα γεγονότα» που οδηγούσαν τις πολλές εθνότητες της Αυτοκρατορίας σε ισότητα. Παντού ακούγονταν κηρύγματα αδελφοσύνης. Δύο χρόνια αργότερα οι προσπάθειες των Τούρκων για την πραγματοποίηση των αδελφικών αυτών υποσχέσεων είχαν αποτύχει ολοκληρωτικά. Δυστυχώς, μετά από είκοσι τρεις περίπου μήνες η θρησκευτική διαμάχη μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία συνεχίστηκε, οξύτερη από πριν, και η αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών απέβη μεγαλύτερη από όσο ήταν προ του Συντάγματος. Το καλοκαίρι του 1910 οι Νεότουρκοι, εξηγούσαν ότι αποβλέπουν στη δημιουργία «Πατρικής Κυβέρνησης» για Μουσουλμάνους και Χριστιανούς.

Από την άλλη όμως παρατηρούνταν παρεκκλίσεις από τις ατραπούς του Συνταγματικού πολιτεύματος, εφόσον, παρά τη διακηρυττόμενη αδελφοσύνη, κυκλοφορούσαν από ανώτερα στελέχη δηλώσεις του τύπου: «Η Μακεδονία πάντοτε συνεκρατήθη δια της βίας από τους κατόχους της. Κι εμείς, λοιπόν, δια της βίας πρέπει να κρατήσωμεν αυτήν». Η πολιτική των Νεοτούρκων επικύρωνε τη στάση αυτή και οι Χριστιανικές εθνότητες έλαβαν άφθονες αποδείξεις ότι οι Μουσουλμάνοι επιθυμούσαν να αναγνωρισθούν ως κυρίαρχοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ευθύνη για τις εξελίξεις βαραίνει και τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις, εφόσον εθελοτυφλούσαν και ενδιαφέρονταν κυρίως για τις εμπορικές παραχωρήσεις που εξασφάλιζαν για τις χώρες τους από την Οθωμανική αυτοκρατορία.

Η άνευ όρων αποδοχή της νέας τάξης πραγμάτων από τις Δυνάμεις, η μοιραία κατάργηση του Διεθνούς Ελέγχου της Μακεδονίας και η ευρεία ισχύς που παραχωρήθηκε σε αδοκίμαστο Σύνταγμα δυσκόλεψαν τη ζωή των πληθυσμών της Αυτοκρατορίας.

Η Ευρώπη έπρεπε, ωστόσο, να επιμείνει τότε στο διορισμό Συμβούλων που να διέθεταν εκτελεστική δύναμη, για να βοηθήσουν τους νέους και άπειρους Οθωμανούς στην εφαρμογή διοικήσεως της χώρας κατά τρόπο συνταγματικό.

Αντί αυτού ο Σωβινισμός αφέθηκε ελεύθερος να θριαμβεύσει, το ίδιο και ο τουρκικός μιλιταρισμός. Οι Οθωμανοί απειλούσαν τους Ευρωπαίους, με κατάργηση των Διομολογήσεων (= ευνοϊκές συμφωνίες με τους Ευρωπαίους κυρίως εμπορικού χαρακτήρα) και τους Χριστιανικούς πληθυσμούς με εξοθωμανισμό.

Οι Χριστιανοί της Μακεδονίας σταδιακά διαπίστωναν την ουτοπία της χειραφέτησής τους. Οι εκλογές παρείχαν την πρώτη «αφύπνιση». Οι Νεότουρκοι, όπως ήταν εύλογο, κράτησαν την εξουσία στα χέρια τους κατά την πρώτη Αντιπροσωπευτική Βουλή και η Χριστιανική άποψη περί «Ισότητας» δέχθηκε οικτρό πλήγμα, όταν είδαν ότι τα εκλογικά διαμερίσματα διαιρέθηκαν με εντελώς παράλογο τρόπο και οι εκλογές είχαν «προπαρασκευασθεί» επιστημονικότατα, για να εξασφαλιστεί η είσοδος στο Κοινοβούλιο βουλευτών που ανήκαν στη Μωαμεθανική πλειοψηφία.

Επιστολικό δελτάριο του 1912 με τις φωτογραφίες του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ, του Διαδόχου Στρατάρχη Κωνσταντίνου και του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου ανάμεσα σε Ελληνικές σημαίες.

Διαστ. 89Χ137 χιλ.

Επιστολικό δελτάριο. Διαστ. 89Χ137 χιλ.

Εκδόθηκε από τον Jean Boucas, στο Κάιρο.

ΚΛΙΜΑΚΟΥΜΕΝΗ ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ

Το πρώτο αληθινό σφάλμα των Νεοτούρκων ήταν η στρατολογία των Χριστιανών. Η Θέση της Κυβερνήσεως της Αυτοκρατορίας ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Από τη μια υπήρχε η αξίωση κάποιων Χριστιανών να παραχωρηθεί και σε αυτούς το «δικαίωμα να υπηρετούν τη χώρα τους». Κάποιοι επιφανείς Νεότουρκοι αντιτάχθηκαν αποφασιστικά στην επιθυμία αυτή των Χριστιανών, γιατί δυσπιστούσαν προς αυτούς. Από την άλλη και οι Χριστιανοί λόγω διαφορετικής παιδείας και νοοτροπίας ήταν δύσκολο να συγχρωτισθούν στο οθωμανικό στράτευμα με τους Μουσουλμάνους.

Χιλιάδες νεαροί Χριστιανοί της Μακεδονίας, προκειμένου να αποφύγουν τη στράτευση, εγκατέλειπαν τον αγρό, το κοπάδι, τις εργασίες τους εν γένει και οι εντιμότεροι από αυτούς αποδημούσαν σε άλλες χώρες, ενώ άλλοι κατέφευγαν στα όρη και δημιουργούσαν συμμορίες. Έτσι, αυξήθηκαν σημαντικά τα ακαλλιέργητα εδάφη, προκλήθηκε φτώχεια και προετοιμάστηκε το έδαφος για την προπαγάνδα που ακολούθησε.

Ενθαρρύνονταν και κάποιες μετακινήσεις πληθυσμών. Όταν για παράδειγμα έγινε γνωστό πως 1.200 νεαροί Χριστιανοί εγκατέλειψαν το νησί της Λήμνου, για να αποφύγουν τη θητεία τους στον Οθωμανικό στρατό, υπήρξε η σκέψη να σταλούν στο νησί Μουσουλμάνοι από τη Βοσνία. Πολλές χιλιάδες Μουσουλμάνων της Βοσνίας παρακινήθηκαν να κατέβουν νοτιότερα με τη σκέψη πως, αν αυξηθεί από το Κομιτάτο της Ενώσεως και της Προόδου ο Μωαμεθανικός πληθυσμός, ώστε να έχει την πλειονότητα, οι χριστιανοί θα καταβληθούν και το «ζήτημα» θα εξαφανισθεί. Βέβαια, η μετακίνηση αυτή δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από όσα υποθετικά θα έλυνε και έτσι, επακολούθησε επάνοδος μεγάλου αριθμού μεταναστών πίσω στη Βοσνία με δαπάνη που καλύφθηκε από την Αυστριακή Κυβέρνηση. Κάποιοι από τους Βόσνιους που έμειναν στα εδάφη της Μακεδονίας επιδόθηκαν σε κλοπές για να ζήσουν και ανέπτυξαν γενικότερα εγκληματική συμπεριφορά.

Το 1910 επιχειρήθηκε αφοπλισμός του Μακεδονικού πληθυσμού από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το μέτρο κρίθηκε αναγκαίο, εφόσον η περιοχή ήταν τρομοκρατημένη και κάθε χωρικός διέθετε όπλα μάνλιχερ ή γκρα. Συμμορίες δολοφόνων ζούσε στα όρη, σφάζοντας και λεηλατώντας σε κάθε ευκαιρία.

Οι Έλληνες δεν εναντιώθηκαν ιδιαίτερα στον αφοπλισμό. Ο αφοπλισμός των Βουλγάρων παρουσίασε πολύ σοβαρότερο πρόβλημα, διότι οι Βούλγαροι απέβλεπαν σε ίδια ωφελήματα. Πίστευαν πως θα μπορούσαν να προωθήσουν Μακεδονική αυτονομία και το νέο αυτόνομο τούτο κράτος θα προσαρτούταν στο Βουλγαρικό Βασίλειο.

Η οργάνωση των Βουλγάρων ήταν άρτια κι επίμονη και κατευθυνόταν από τη Σόφια. Οι Βούλγαροι αρχικομιτατζήδες, (Κομιτάτο, εκτός από τους Οθωμανούς, για δικούς τους σκοπούς είχαν δημιουργήσει και οι Βούλγαροι) διεξήγαγαν εμπόριο όπλων, αναγκάζοντας τους χωρικούς να αγοράζουν όπλα σε εξαιρετικά υψηλές τιμές.

Έτσι, οι ατυχείς Βούλγαροι χωρικοί βρέθηκαν σε δυσμενέστατη θέση, εφόσον οι Βούλγαροι κομιτατζήδες τους απειλούσαν με σφαγές, αν παρέδιδαν τα όπλα τους, κι από την άλλη οι Τουρκικές αρχές τους μεταχειρίζονταν αυστηρότατα, για να τους εξαναγκάσουν να παραδώσουν τα όπλα τους.

Το οθωμανικό Κομιτάτο της Ενώσεως, και της Προόδου αντικατέστησε το Χαλιφάτο και επεδίωκε τον εξοθωμανισμό της Μακεδονίας. Όταν όμως αντιλήφθηκαν πως οι Χριστιανοί αντιδρούσαν, το Κομιτάτο της Ενώσεως και Προόδου υπέθαψε κίνημα για την εξόντωση όλων των παλαιών αρχηγών των χριστιανών εθνικοφρόνων αλλά και όλων όσων φαίνονταν ως πιθανοί μελλοντικοί αρχηγοί της αντιπολιτεύσεως κατά του Οθωμανικού σωβινισμού. Μόνο στο Βιλαέτι της Θεσσαλονίκης υπήρχαν επτά τουρκικές συμμορίες που δρούσαν κατά πάσα πιθανότητα με την ανοχή των Αρχών.

Η κυβέρνηση απέτυχε ολοκληρωτικά στο να επιβληθεί στη Μακεδονία και τα Συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών απέβησαν ανύπαρκτα. Μπορεί ο Αβδούλ Χαμίτ, να υπήρξε ωμός, κακή συμπεριφορά είχαν, ωστόσο, και τα Νεοτουρκικά Κομιτάτα. Οι Τούρκοι επίσημοι αντελήφθησαν ότι το νέο Σύνταγμα σήμαινε Κυβέρνηση Τούρκων μόνο για όφελος των Τούρκων. Κατά το μήνα Οκτώβριο του 1911 στο διαμέρισμα του Λαγκαδά που απέχει ελάχιστα από τη Θεσσαλονίκη καταγράφηκαν 27 δολοφονίες Χριστιανών πολιτών από άγνωστους κακούργους.

Ο ένας μετά τον άλλο, κυρίως Έλληνες, έπεφταν θύματα δολοφονίας. Κανένας όμως από τους δολοφόνους δεν ανακαλυπτόταν. Μετά από κάποια τριπλή δολοφονία ο Γενικός Διοικητής Θεσσαλονίκης, που αργότερα έγινε υπουργός Δικαιοσύνης, μετέβη στο Λαγκαδά, για να κάνει επιτόπιες έρευνες. Ο ίδιος κατέληξε στο «βέβαιο συμπέρασμα» ότι η δολοφονία των Ελλήνων γινόταν από οργανωμένες Ελληνικές συμμορίες με σκοπό τη δυσφήμιση της Τουρκικής διοίκησης στα μάτια της ευνομούμενης Ευρώπης.

Όμως αργότερα, όταν Κοινοβουλευτική Επιτροπή επισκέφθηκε το Λαγκαδά, ανακάλυψε ότι οι ωμότητες είχαν διαπραχθεί από Τουρκικές συμμορίες και αφού δεν ενεργήθηκαν συλλήψεις, ένοχες πια για αμέλεια ήταν και οι αρχές που δεν προέβησαν στη σύλληψη των δολοφόνων οι οποίοι κυκλοφορούσαν ελεύθερα.

Ό,τι συνέβαινε στο Λαγκαδά είναι εύκολο να φανταστεί κανείς πως συνέβαινε σε ολόκληρη τη Μακεδονία και οι Χριστιανικοί πληθυσμοί υπέφεραν εξίσου με τους Νεότουρκους όσο και επί της βασιλείας του Αβδούλ Χαμίτ.

Το 1911 υπήρξε έτος δυστυχές για τους Νεοτούρκους. Ο πόλεμος εναντίον της Ιταλίας αφαίμασσε το Δημόσιο ταμείο και εξήγειρε τα Βαλκανικά κράτη. Αναρχία είχε εδραιωθεί στη Μακεδονία. Η γενική κατάσταση ήταν ανυπόφορη. Δεν υπήρχε καμιά ασφάλεια της ζωής και της περιουσίας των κατοίκων. Λεηλασίες και δολοφονίες ήταν σε ημερήσια διάταξη και οι αρχές αποδεικνύονταν ανίκανες να συγκρατήσουν και να πατάξουν την ανομία.

Τριγύρω από τη Θεσσαλονίκη ο αγροτικός πληθυσμός διατελούσε σε καθεστώς πλήρους τρομοκρατίας. Με τη δύση του ηλίου οι οικογένειες έκλειναν ερμητικά τις πόρτες των σπιτιών τους. Τα ζώα τους εγκαταλείπονταν στην τύχη τους, οι αγροί έμεναν ακαλλιέργητοι και η μεταφορά των αγροτών στις εργασίες τους ή στην αγορά αναβαλλόταν μέχρις ότου σχηματίζονταν ομάδες είκοσι ή τριάντα χωρικών, για να μετακινηθούν όλοι μαζί.

Τελικά, το Τουρκικό Κομιτάτο «Ένωση και Πρόοδος» κατάφερε να πραγματοποιήσει εκείνο που μέχρι τότε φαινόταν αδύνατο:

Συνάσπισε τους Έλληνες και τους Βουλγάρους, τους ασπονδότερους μέχρι τότε εχθρούς, των οποίων το αμοιβαίο μίσος ως τότε το είχε επιτηδείως ενθαρρύνει ο Χαμίτ. Και έτσι σπάρθηκε ο σπόρος της Βαλκανικής συμμαχίας.

Επιστολικό δελτάριο. Διαστ. 89Χ138 χιλ. Οι ηγεμόνες των Βαλκανίων επιτίθενται και αποσπούν κομμάτια από την ενδυμασία του Τούρκου. Ο Έλληνας αποσπά την Ήπειρο, ο Μαυροβούνιος το Novibasar, ο Σέρβος τη Ν. Σερβία.

Επιστολικό δελτάριο. Διαστ. 89Χ138 χιλ.

Πίσω όψη: Φέρει Σερβικό γραμματόσημο και σφραγίδα 14/1/1913.

Κατά την άνοιξη του 1911, πιθανόν κατόπιν Ρωσικής πιέσεως, ακολούθησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ Σέρβων και Βουλγάρων, διπλωματών. Υπογράφηκε συμμαχία μεταξύ των δύο κρατών την 13η Μαρτίου του 1912.

Ο σκοπός των Σέρβων φάνηκε καθαρά από το γεγονός ότι η στρατιωτική σύμβαση, που ήταν συνημμένη στο κείμενο της συνθήκης αυτή, υποχρέωνε τη Βουλγαρία να στείλει στράτευμα 200.000 ανδρών, προκειμένου να βοηθήσει τη Σερβία σε περίπτωση Αυστριακής Εισβολής. Η Σερβία, πάλι, αναλάμβανε την υποχρέωση να παραχωρήσει 100.000 άνδρες, για να βοηθήσουν τη Βουλγαρία κατά της Τουρκίας.

Η Βουλγαρία διακήρυσσε την προοπτική Αυτονόμου κράτους της Μακεδονίας (πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να το προσαρτήσει στον κορμό της).

Η Σερβία επέμενε να διανεμηθεί, τελικά, η ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας σε σφαίρες επιρροής.

Λίγο πριν από την υπογραφή της Σερβοβουλγαρικής Συνθήκης, ο Μπάουτσερ (Βρετανός δημοσιογράφος, έγραφε για τους Βαλκανικούς πολέμους) αναχώρησε από τη Σόφια για την Αθήνα, μεταφέροντας στον Βενιζέλο μήνυμα εκ μέρους του Γκέσωφ, με το οποίο προσκαλούσε τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, για να αρχίσουν διαπραγματεύσεις. Ο Βενιζέλος δεν έχασε χρόνο. Αποδέχθηκε την πρόταση και οι διαπραγματεύσεις άρχισαν από τον ικανότατο Έλληνα διπλωμάτη στη Σόφια, Δημήτριο Πανά.

Τον Απρίλιο του 1912 Γκέσωφ και Πανάς υπέγραψαν ελληνοβουλγαρική συμμαχία με την οποία συμφωνούσαν τα δύο κράτη να συντρέξουν το ένα το άλλο σε περίπτωση κινδύνου. Η συνθήκη θα ίσχυε για μια τριετία και τα δύο συμβαλλόμενα κράτη συμφώνησαν να αποφύγουν κάθε είδους πρόκληση απέναντι στην Τουρκία και να καταβάλουν προσπάθεια να πείσουν τους πληθυσμούς τους που διαβιούσαν μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία να ζήσουν ειρηνικά με τους Μουσουλμάνους συμπολίτες τους.

Το Μαυροβούνιο ήταν πάντοτε έτοιμο να μπει σε οποιονδήποτε συνδυασμό που στρεφόταν εναντίον της Τουρκίας. Τελικά, υπογράφηκε συμμαχία μεταξύ Μαυροβουνίων και Σέρβων το Σεπτέμβριο του 1912. Έτσι, συμπληρώθηκε η αλυσίδα των συμμαχιών που δημιούργησε τον Βαλκανικό Σύνδεσμο.

Κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου του 1912 επικρατούσε πολεμική κατάσταση τόσο στα σύνορα της Βουλγαρίας όσο και στα σύνορα του Μαυροβουνίου. Σημειώθηκαν πολλά επεισόδια με σοβαρές απώλειες.

Η Σερβία κρατούσε ήρεμη στάση, αλλά ήταν γνωστό ότι είχε υπογράψει συνθήκη με τη Βουλγαρία. Η ειρηνόφιλη στάση της Ελλάδας «εξαπάτησε» τους Τούρκους πολιτικούς και η Τουρκία έσπευσε να «εξαγοράσει» τους Έλληνες.

Σύμφωνα με δήλωση Τούρκου διπλωμάτη η Τουρκία ευχαρίστως θα δεχόταν ευνοϊκότερη ρύθμιση των ελληνοτουρκικών συνόρων στην περιοχή του Μετσόβου με αντάλλαγμα την ελληνική ουδετερότητα. Πάντως, η Πύλη απέστειλε τηλεγράφημα στην Αθήνα με το οποίο καλούσε την ελληνική κυβέρνηση σε διαπραγματεύσεις στην Κωνσταντινούπολη.

Ωστόσο, η απόφαση περί κινητοποιήσεως πάρθηκε από τους Γενικούς Προξένους των Βαλκανικών Κρατών στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1912.

Μέσα στον Οκτώβριο,επίσης, έγινε γνωστή η είδηση ότι οι Μαυροβούνιοι πέρασαν τα σύνορα και κατέστρεψαν τους Οθωμανικούς στρατιωτικούς σταθμούς. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποδέχθηκε την πρόκληση και διέταξε τους διοικητές αυτών να αμυνθούν εναντίον των Μαυροβουνίων.

Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Πάνω από τριάντα χρόνια η Ευρώπη ισχυριζόταν πως η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από ξεσηκωμό των λαών της που διαβιούσαν στο ευρωπαϊκό τμήμα της θα συνοδευόταν από Ευρωπαϊκό πόλεμο. Συνεπώς, είναι ιδιαιτέρως παράδοξο το γεγονός ότι οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις έπραξαν τόσα λίγα, για να προλάβουν την κρίση αυτή την οποία τόσο έδειχναν να φοβούνται.

Είναι αλήθεια ότι η Ευρώπη εθελοτυφλούσε μπροστά στην ωμότητα του Αβδούλ Χαμίτ και στο αιματηρό σύστημα της κακοδιοίκησής του. Ανέχθηκε τις συστηματικές σφαγές ανυπεράσπιστων Χριστιανών, συνωμοτούσε και μηχανορραφούσε με την Υψηλή Πύλη για δικά της συμφέροντα.

Τελικά, οι Δυνάμεις της Ευρώπης την 25η Σεπτεμβρίου του 1912 επέδωσαν προς τα Συμμαχικά Κράτη του Αίμου το ακόλουθο απειλητικό έγγραφο, παρουσιάζοντας την Αυστροουγγαρία και τη Ρωσία ως εκτελέστριες των αποφάσεών τους:

«Αι Κυβερνήσεις της Αυστροουγγαρίας και της Ρωσίας δηλούσι προς την Κυβέρνησιν της (ενν. Ελλάδος, Σερβίας, Βουλγαρίας, Μαυροβούνιου)

1. Ότι αι Δυνάμεις εντόνως αποδοκιμάζουσι παν μέτρον προοριζόμενον να προκαλέση διατάραξιν της ειρήνης.

2. Ότι αι Δυνάμεις πρόκειται να αναλάβωσι, προς το συμφέρον των πληθυσμών, την πραγματοποίησιν των εν τη Διοικήσει της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μεταρρυθμίσεων, ευνοήτου όντος ότι αι μεταρρυθμίσεις αύται ουδαμώς θέλουσι μειώση την Κυριαρχίαν της Α. Α. Μεγαλειότητος τυ Σουλτάνου, ουδέ θα θέσωσιν υπό κίνδυνον την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η δήλωσις αύτη επιφυλάσσει εις τας Δυνάμεις την ελευθερίαν, όπως προβώσι εις την από κοινού άμεσον μελέτην του ζητήματος των μεταρρυθμίσεων.

3. Ότι αν, παρά πάντα ταύτα, εκραγή πόλεμος μεταξύ των Βαλκανικών κρατών και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δε θα επιτρέψωσι κατά την λήξιν της συρράξεως οιαδήποτε τροποποίησιν του εδαφικού καθεστώτος της Ευρωπαϊκής Τουρκίας.

Αι Δυνάμεις θα προβώσι παρά τη Υψηλή Πύλη εις τα ταυτόσημα διαβήματα, άτινα καθιστά αναγκαία η ανωτέρα δήλωσις».

Την αποφασιστικότητα της Σερβίας δύο ζωτικά αίτια την προκαλούσαν. α) Η ελπίδα να δώσει πολιτική υπεροχή στην Παλαιά Σερβία και β) να ανοίξει δρόμο προς την Αδριατική. Την εκπλήρωση αυτών των ονείρων της Σερβίας απείλησε η ελευθερία δράσεως που δόθηκε από τους Ευρωπαίους στην Αλβανία.

Όταν Αλβανοί κατέλαβαν τα Σκόπια, η Πύλη ειδοποιήθηκε ότι η Σερβία δε θα παρέμενε απλός και αδιάφορος θεατής. Τότε λήφθηκε και η απόφαση από το Βαλιγράδι ότι είχε φτάσει η στιγμή της δράσης.

Το Μαυροβούνιο αναζητούσε γόνιμες πεδιάδες για καλλιέργεια. Η Βουλγαρία, παρόλο που αναγκάσθηκε να παραιτηθεί από την αξίωση της Μακεδονικής Αυτονομίας, λόγω της αντιδράσεως της Σερβίας, της Ελλάδας και του Μαυροβουνίου, αναμφίβολα ήλπιζε να πραγματοποιήσει το σχέδιό της ως αποτέλεσμα σύρραξης.

Η Ελλάδα ήλπιζε από τη μια να επιτύχει την κατοχή της Κρήτης και από την άλλη να βελτιώσει τη θέση των Ελλήνων στην Μακεδονία, οποιοδήποτε και αν ήταν το αποτέλεσμα του αγώνα.

Η ιδέα του διπλασιασμού των εδαφών τους και της εκδίωξης των Τούρκων από την Ευρώπη αρχικά σε κανέναν από τους Συμμάχους δεν υπήρχε.

Οι Τούρκοι, όπως αποδείχθηκε αργότερα, δεν ήταν καλά πληροφορημένοι σχετικά με τις πολεμικές δυνάμεις των εχθρών τους.

Υπολόγιζαν ότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να παρατάξουν στρατό περίπου 80.000 ανδρών, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου θα συγκεντρωνόταν στη Λάρισα και από εκεί θα βάδιζε προς το Βορρά δια μέσου της περιοχής της Ελασσόνας. Μικρότερη δύναμη θα έκανε επίθεση στα σύνορα στην περιοχή του Μετσόβου και θα προσπαθούσε να καταλάβει τα Ιωάννινα.

Το Ηπειρωτικό αυτό φρούριο θεωρείτο ασφαλές στα χέρια της τοπικής φρουράς, ενισχυμένης και από εθελοντές Αλβανούς. Επίσης, λάμβαναν σοβαρά υπόψη ότι όλα τα στρατηγικά σημεία των συνόρων τους βρίσκονταν σε Οθωμανικά χέρια.

Ο Χασάν Ταχσίν πασάς ήταν επικεφαλής δύναμης 30.000 ανδρών (αργότερα η δύναμη αυτή ενισχύθηκε) και όλοι θεωρούσαν ότι ήταν ικανός, ακόμα και αν δε νικούσε τους Έλληνες, να σταματήσει τουλάχιστον την προέλασή τους.

Η αποστολή του ήταν να σταματήσει τους Έλληνες και αν νικηθεί, να υποχωρήσει, απασχολώντας συγχρόνως τους νικητές με επιθέσεις της οπισθοφυλακής του, μέχρις ότου να νικηθούν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι στη Μακεδονία, οπότε θα αποστέλλονταν ικανές ενισχύσεις στο νότο που να παρέχουν στα τουρκικά σώματα τη δύναμη να συντρίψουν τον εχθρό και να βαδίσουν εναντίον των Αθηνών.

Μικρή προσοχή δόθηκε από τους Τούρκους στους Μαυροβούνιους.

Το Οθωμανικό Γενικό Επιτελείο θεωρούσε ότι η Σκόδρα και οι μεθοριακές φρουρές, με τη βοήθεια της Μεραρχίας των ρεδίφηδων των Τιράννων υπό την ηγεσία του Εσσάτ πασσά, που κατευθυνόταν προς Βορρά και των Αλβανών εθελοντών θα ήταν επαρκείς να αμυνθούν χωρίς δυσκολία.

Οι Τούρκοι, έστρεψαν την προσοχή τους Βόρεια και Βορειοανατολικά. Αναμένοντας Βουλγαρική εισβολή προς την κοιλάδα του Στρυμόνα από τη δίοδο της Κρέσνας, συγκέντρωσαν μια μεραρχία 25.000 ανδρών υπό τον Ναδίρ πασά, νότια της Κρέσνας.

Όσον αφορά στον Σερβικό στρατό, οι Τούρκοι υπολόγιζαν ότι αυτός επρόκειτο να διαιρεθεί σε δύο σώματα:

Μια σχετικά ασθενής πτέρυγα θα κατευθυνόταν νότια προς την Πρίστινα, την οποία θα εξουδετέρωναν οι Αλβανοί. Το κύριο σώμα θα ακολουθούσε τη σιδηροδρομική γραμμή ή την κοιλάδα του Μοράβα προς τα Σκόπια.

Το Τουρκικό σχέδιο υπολόγιζε ακόμα ότι ισχυρή Βουλγαρική στρατιά θα βάδιζε από το δρόμο του Κιουνστενδίλ και θα προσπαθούσε να συνενωθεί με τις Σερβικές δυνάμεις βόρεια της πεδιάδας του Οβτσεπόλιε.

Με αυτήν τη σκέψη βόρεια από την κοιλάδα του Αξιού συγκεντρώθηκε ο Τουρκικός στρατός της Μακεδονίας που είχε εξαιρετικά ενισχυθεί με προσθήκη Μεραρχιών από τη Μ. Ασία.

Η δύναμη αυτή ξεπέρασε τους 100.000 άνδρες. Τέθηκε υπό την αρχηγία του έμπειρου στρατηγού Ζεκή πασά (ο οποίος φημιζόταν και για τον εξαιρετικό χαρακτήρα του). Περιελάμβανε το 6ο Στρατιωτικό Σώμα (Μοναστηρίου) υπό τον Δζαβήτ πασά, το 7ο (Σκοπίων) υπό τον Φετχή πασά, κινητό σώμα από δύο Μεραρχίες του 5ου (Θεσσαλονίκης) Στρατιωτικού Σώματος υπό την αρχηγία του Καρά Σαΐδ πασά, μαζί με την ανεξάρτητη Ταξιαρχία του ιππικού υπό την αρχηγία του Σουλεϊμάν Φαΐκ πασά και 25 με 35 χιλιάδες Αλβανών εθελοντών.

Είναι φανερό ότι το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο στη Θεσσαλονίκη υπό την αρχηγία του αρχιστράτηγου των δυτικών στρατιών, Αλή Ριζά πασά, είχε κάνει πάρα πολλούς κακούς υπολογισμούς όσον αφορά στις αντιμέτωπες δυνάμεις. Παρατηρήθηκε ότι οι Τούρκοι έσφαλαν, όταν θεώρησαν τη Δεύτερη Σερβική στρατιά (στην οποία περιλαμβανόταν μια Βουλγαρική Μεραρχία) που βάδιζε προς το νότο από το Κιουνστενδίλ ως εντελώς Βουλγαρική δύναμη. Παρέμειναν με αυτήν την εσφαλμένη εντύπωση μέχρι τη στιγμή που κρίθηκε η μάχη στο Κουμάνοβο. Επιπλέον, υπολόγισαν μέχρι και 80.000 άνδρες τη δύναμη του ελληνικού στρατεύματος (όπως προειπώθηκε), ενώ οι Έλληνες είχαν κινητοποιήσει 120.000 άνδρες.

Πριν το τέλος της εκστρατείας, χάρη στην πατριωτική ορμή των εφέδρων και των εθελοντών από το εξωτερικό, η Ελλάς, τελικά, εξόπλισε στράτευμα 240.000 ανδρών. Η αριθμητική αυτή υπεροχή των Ελλήνων έγινε αντιληπτή από τους Τούρκους και έτσι εν συνεχεία ο Χασάν Ταχσίν πασάς συστηματικά ενισχυόταν με νέες αποστολές από τη Μικρά Ασία.

Παρόλο τον ενθουσιασμό των Τούρκων στρατιωτών, από την αρχή έγινε φανερό ότι οι κινήσεις των Οθωμανικών στρατευμάτων θα παρεμποδίζονταν σοβαρά λόγω της ατελούς οργάνωσης του στρατού και της ανεπαρκούς επιμελητείας.

Δεν είχε σχεδιασθεί σωστά ο επισιτισμός του στρατεύματος, εφόσον υπήρχε η προσδοκία ότι τα Οθωμανικά στρατεύματα θα συντηρούνταν, παίρνοντας τρόφιμα από τη χώρα μέσα στην οποία θα βάδιζαν. Εκτός αυτού υπήρχε έλλειψη χειμερινών στολών και χιλιάδες άνδρες αναχώρησαν για τα σύνορα υπό ραγδαία βροχή ενδεδυμένοι με τις ελαφρές θερινές στολές τους. Η έλλειψη ήταν εμφανέστατη και στα υποδήματα, πράγμα που προκαλούσε πολλά προβλήματα στις οθωμανικές δυνάμεις.